Met ingang van 18 februari 2023 geldt de Wet bescherming klokkenluiders (Wbk). Mensen kunnen een melding doen, wanneer zij op het werk een misstand in de zin van de Wbk vermoeden. De nieuwe wet beschermt hen beter tegen mogelijke nadelige gevolgen naar aanleiding van hun melding. Voordat het Huis – en in eerste plaats de afdeling Advies – met een zaak aan de slag gaat, moet worden vastgesteld of de vermoede misstand een maatschappelijk belang raakt of een inbreuk vormt op het Unierecht.
Maar wanneer is iets een misstand met maatschappelijk belang? Die vraag is niet makkelijk te beantwoorden. Op deze pagina leggen wij aan de hand van drie voorbeelden uit hoe getoetst kan worden of er sprake is van een vermoeden van een maatschappelijke misstand. Het Huis beoordeelt elke zaak echter op zijn unieke feiten en omstandigheden. Aan deze voorbeelden kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.
Wat zegt de wet?
Volgens de Wbk wordt het maatschappelijk belang geraakt, wanneer de misstand niet enkel persoonlijke belangen raakt en dus boven een persoonlijk conflict uitstijgt. Daarnaast moet er sprake zijn van een patroon of structureel karakter óf is de handeling of nalatigheid ernstig of omvangrijk.
Meewegende factoren voor het maatschappelijk belang
Naast bovenstaande voorwaarden kijkt het Huis ook naar andere factoren bij de beoordeling of het maatschappelijk belang geraakt wordt.
Bijvoorbeeld: Hoeveel mensen worden geraakt door de vermoedelijke misstand? Wat is de positie of functie van de betrokkenen? Zijn die mensen extra kwetsbaar? Wat is er te zeggen over de omvang en duur van de gemelde misstand? Maar ook: wat is de aard van de organisatie waarin de gemelde misstand zich afspeelt? En wat is de functie(s) van de persoon die de vermoede misstand heeft gepleegd? Wat is de omvang van de (mogelijke) schade? En is er wellicht maatschappelijke onrust te verwachten?
In de onderstaande voorbeelden – fictief, maar ontleend aan onze praktijk - is vetgedrukt welke factoren meewegen in de beoordeling of er sprake is van een ‘maatschappelijke misstand’. Het gaat daarbij vaak om een optelsom van meerdere factoren. Daarna worden deze factoren afzonderlijk verduidelijkt.