Verkenning Integriteitsmanagement Ziekenhuizen

Berichtgeving over incidenten in de media en signalen die de afdeling Advies van het Huis voor Klokkenluiders ontvangt, waren aanleiding voor het Huis om de verkenning uit te voeren. 17 ziekenhuisprofessionals, variërend van coassistent, tot arts, van compliance officer tot bestuurder hebben meegewerkt aan (anonieme) diepte-interviews. De verkenning en aanbevelingen zijn gebundeld in een handreiking, die bestuurders, integriteitsprofessionals en leidinggevenden in ziekenhuizen handvatten biedt om hun integriteitsbeleid te verbeteren. De verkenning is vandaag door Peter van der Meij, vicevoorzitter Huis voor Klokkenluiders, aangeboden aan de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de vakbonden in de ziekenhuizen (FNV, CNV, FBZ en Nu’91).

Samenhang ontbreekt

“De complexe processen, het grote aantal betrokkenen (zoals patiënten, medewerkers, bestuurders en andere externe stakeholders) en de vele regelingen en procedures in een ziekenhuis, maken integriteitsbeleid van groot belang”, zegt Van der Meij. “Uit de verkenning blijkt dat er in ziekenhuizen al gewerkt wordt aan allerlei aspecten van integriteit, waarbij ook toezichthouders en brancheorganisaties een rol spelen. Zo heeft elk ziekenhuis regelingen, structuren, processen en procedures. Maar in de meeste ziekenhuizen ontbreken toch ook onderdelen van integriteitsbeleid en is er weinig samenhang tussen de verschillende maatregelen. Van een integrale benadering is nog weinig sprake.”

Gesprekken met professionals uit de zorg laten verder onder meer zien dat:

• Gedragscodes en meldpunten voor integriteitsschendingen niet overal voldoende bekend zijn bij medewerkers en daardoor weinig worden gebruikt;
• Zorgprofessionals een gebrek aan transparantie over het meldproces ervaren, bijvoorbeeld over de opvolging van een melding; 
• Afhankelijkheidsrelaties binnen het ziekenhuis ervoor kunnen zorgen dat mensen elkaar niet durven aan te spreken op ongewenst gedrag; 
• Bestuurders volgens de zorgprofessionals onvoldoende zicht hebben op de integriteitsrisico’s, die de beloning van medisch specialisten met zich meebrengt; 
• Er weinig aandacht en tijd is op de werkvloer voor het bespreken van morele kwesties. Morele leerprocessen of dilemmatrainingen vinden wel plaats, maar zijn vooral gericht op medisch-ethische kwesties; 
• Bestuurders beperkt zicht hebben op hoe het er, op het gebied van integriteit, daadwerkelijk binnen hun ziekenhuis aan toe gaat. Soms zijn leidinggevenden op de werkvloer niet voldoende toegerust om integriteit te managen of als deskundig aanspreekpunt voor integriteitskwesties te dienen; 
• Er doorgaans geen functionaris is aangesteld in het ziekenhuis die een coördinerende, agenderende en/of verbindende rol en taak heeft op het gebied van integriteitsmanagement. Hiermee samenhangend is er geen specifiek beleid op integriteit opgesteld.  

Van der Meij: “Veel van de bevindingen duiden erop dat cultuur- en structuurmaatregelen in de ziekenhuizen niet optimaal ingericht zijn. Terwijl zulke maatregelen juist een grote rol spelen bij het bevorderen van integer gedrag in organisaties. Ook kunnen deze maatregelen medewerkers helpen bij beslissingen in hun dagelijkse werkzaamheden. Wanneer deze maatregelen ontbreken, kunnen medewerkers het gevoel hebben dat ze te weinig worden beschermd tegen integriteitsschendingen en te weinig worden ondersteund bij het nemen van morele, niet-patiënt gerelateerde beslissingen. Dit kan ervoor zorgen dat de meldingsbereidheid van melders afneemt.”

Preventie is van groot belang

Goede bescherming van melders begint bij goede en duidelijke preventieve maatregelen door werkgevers. Wanneer het aan de voorkant goed geregeld is, kan dat nog lastigere situaties na een melding voorkomen. Het Huis voor Klokkenluiders ziet het als één van zijn kerntaken om werkgevers hierin te ondersteunen. 

Lees hier de reactie van Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen op de verkenning.

Lees hier de reactie van FNV Zorg & Welzijn op de verkenning