Huis voor Klokkenluiders brengt melder, integriteitsprofessional, werkgever en wetenschapper aan tafel bij webinar “Een veilig meldlandschap”
De melder, de integriteitsprofessional, de werkgever en de wetenschapper met elkaar in gesprek laten gaan: dat was de insteek van het webinar “Een veilig meldlandschap” dat op 23 september werd gehouden ter gelegenheid van vijf jaar Huis voor Klokkenluiders. Deze actoren vervullen een sleutelrol bij het veilig en zorgvuldig kunnen melden van eventuele misstanden binnen een organisatie.
Drie stellingen over het Nederlandse meldlandschap stonden centraal, vier panelleden gingen met elkaar in debat: een ex-klokkenluider (Erik Jan Meijboom, kindercardioloog), een integriteitsprofessional (Jeanine Kooistra, hoofd Bureau Integriteit gemeente Amsterdam), een werkgever (Erik Lagendijk, lid Raad van Bestuur SBM Offshore) en een wetenschapper (Patrick Overeem, universitair docent Bestuurswetenschap & Politicologie VU Amsterdam).
Veilig melding kunnen maken
Kun je überhaupt wel veilig een misstand melden zonder daar benadeling van te ondervinden? Dat was de eerste stelling waarover het panel debatteerde. Alle panelleden waren het oneens met deze stelling. Er zijn altijd wel nadelen, vonden zij, maar het is wel mogelijk om veilig een interne melding te kunnen doen. Belangrijk is vooral dat het management het vertrouwen geeft dat er in een organisatie veilig gemeld kan worden, bijvoorbeeld door het onderwerp niet uit de weg te gaan. Een verplichting voor het hogere management om te moeten melden past daar volgens sommige panelleden goed bij.
Ook de mogelijkheid van anoniem melden kan bijdragen bij aan het veilig kunnen melden van een interne misstand, al wordt het voor de werkgever dan mogelijk wel lastiger om in gesprek te gaan en om na te gaan of het probleem ook is opgelost. Van belang vond men ook dat de werkgever helder terugkoppelt aan de melder over wat er met zijn melding is gedaan. En natuurlijk is het inrichten van een goede, heldere en toegankelijke meldprocedure cruciaal. Het kijkerspubliek kon meestemmen met de stelling en was het in meerderheid eveneens oneens met de stelling.
Verschillende meldpunten
Heeft de veelheid aan externe meldpunten een negatief effect op het veilig kunnen melden? Dat was de tweede stelling van het webinar. Zowel panel als kijker waren hierover verdeeld. Werkgever Erik Lagendijk legde de nadruk op cultuur. Volgens hem maakt de hoeveelheid meldmogelijkheden niet uit, zolang je het maar eenvoudig en kenbaar maakt. Volgens Patrick Overeem, de wetenschapper in het gezelschap, kunnen meerdere meldmogelijkheden mogelijk wel invloed hebben op de effectiviteit van een melding, maar wordt het daarmee niet per sé minder veilig om te melden.
Integriteitsprofessional Jeanine Kooistra gaf aan dat een overdaad aan meldpunten ertoe kan leiden dat een melder gaat ‘shoppen’ en dat maakt het er voor zowel de melder als voor organisaties meestal niet veiliger op. Ex-klokkenluider Erik Jan Meijboom wees erop dat een veelheid aan meldpunten kan leiden tot een melder die met een “tas vol dossiers van het ene naar het andere meldpunt sjouwt”. Een meldinstantie moet voldoende meldingen binnenkrijgen om ervaring op te bouwen en met een veelheid aan meldinstanties is dat niet altijd het geval. “Nu lijkt het soms alsof er een hele meldindustrie aan het ontstaan is”, aldus Meijboom.
Rol koepel- en brancheorganisaties
Is het voor kleinere organisaties lastiger om hun integriteitsbeleid op orde te krijgen en zouden koepel- en brancheorganisaties daar geen rol in moeten spelen? De derde stelling kon zowel bij het panel als het kijkerspubliek overwegend op instemming rekenen. Volgens Erik Jan Meijboom kunnen brancheorganisaties op dat punt meer faciliteren voor kleinere organisaties. Patrick Overeem wees op het overzicht dat veel brancheorganisaties over hun sector hebben.
Volgens Jeanine Kooistra hebben grotere gemeenten wel de capaciteit om een meldpunt in te richten, maar is dat voor veel kleinere gemeenten vaak een stuk lastiger. Van belang is volgens haar dat een melding goed wordt gevalideerd, en als je daar als kleine gemeente minder ervaring mee hebt is dat lastig. Erik Lagendijk was het niet eens met de stelling. Volgens hem gaat het om de omgangsvormen binnen een organisatie, meer dan om het beleggen van taken bij brancheorganisaties.
Interessante invalshoeken
Volgens Huisvoorzitter Wilbert Tomesen was het goed om belangrijke actoren met elkaar in gesprek te laten gaan. Tomesen: “Wij leren zoveel van de praktische insteken van de panelleden! “En een opmerking die in het bijzonder bleef hangen was dat als een melder zich beschermd weet, het ook gemakkelijker is om een misstand aan te pakken. En daarmee snijdt het mes aan twee kanten”. Volgens Tomesen kan een interne meldplicht een nuttige harde tool zijn om misstanden boven tafel te krijgen, maar moet je er anderzijds voor zorgen dat je als organisaties ook daadwerkelijk leeft naar je eigen integriteitsbeleid. “Voor werknemers geldt: wees je ervan bewust dat je op een juiste manier meldt. Ga niet ‘shoppen’ en voorkom dat het je leven gaat beheersen. Hoe dan ook, je kunt altijd terecht bij het Huis voor Klokkenluiders”.