Betere bescherming van klokkenluiders: over twee jaar nieuwe Europese regels
De Europese Unie wil klokkenluiders betere bescherming bieden. Bijvoorbeeld als een klokkenluider een misstand meldt op het terrein van volksgezondheid, consumentenbescherming, gegevensbescherming, overheidsopdrachten, financiële diensten, witwaspraktijken, product- en vervoersveiligheid of nucleaire veiligheid. De nieuwe EU-regels gaan over twee jaar in.
Volgens de nieuwe regels moeten bedrijven en overheidsorganisaties veilige meldkanalen hebben voor het melden van onregelmatigheden, zowel intern als aan de autoriteiten. Ook krijgen klokkenluiders goede bescherming tegen benadeling, en moeten alle landen hun inwoners goed informeren. De EU-richtlijn waarin dit staat, komt binnenkort in het Publicatieblad van de EU. Daarna hebben de lidstaten twee jaar de tijd om de nieuwe regels om te zetten in hun eigen nationale wetten.
Belangrijkste onderdelen
- Bedrijven met meer dan 50 werknemers of gemeenten met meer dan 10.000 inwoners moeten effectieve en efficiënte meldkanalen hebben.
- Klokkenluiders worden aangemoedigd om eerst de interne kanalen van hun organisatie te gebruiken, voordat ze de externe kanalen benutten. Maar in alle gevallen krijgen klokkenluiders bescherming.
- De nieuwe regels gelden voor werknemers, maar ook voor vrijwilligers, stagiairs, zzp’ers en bijvoorbeeld aandeelhouders.
- Een breed toepassingsgebied: de nieuwe regels zullen gelden voor sectoren als overheidsopdrachten, financiële diensten, witwassen, volksgezondheid, veiligheid en consumentenrechten. De lidstaten kunnen verder gaan; in Nederland is er helemaal geen beperking tot bepaalde sectoren.
- Steun- en beschermingsmaatregelen voor klokkenluiders om hen te beschermen tegen represailles als ontslag, schorsing, overplaatsing of intimidatie. Mensen die klokkenluiders helpen worden ook beschermd, zoals collega’s en familie.
- Overheden en bedrijven moeten binnen drie maanden iets doen met meldingen van klokkenluiders (zo nodig kan de termijn worden verlengd tot zes maanden voor externe instanties).
Achtergrond
Klokkenluiders zijn mensen die op hun werk misstanden zien en melden. Bijvoorbeeld misstanden met schade voor het milieu, de volksgezondheid, de consumentenveiligheid of de overheidsfinanciën.
De bescherming van klokkenluiders is nu versnipperd. Op dit moment hebben slechts tien EU-landen een alomvattende wet ter bescherming van klokkenluiders. Op EU-niveau is er nu nog maar in een heel beperkt aantal sectoren wetgeving van kracht (vooral op het gebied van financiële diensten) met maatregelen die klokkenluiders beschermen. Dat wordt fors uitgebreid.
In een studie die de Commissie in 2017 heeft laten uitvoeren, werd het verlies van gebrekkige bescherming van klokkenluiders alleen al in de sector overheidsopdrachten voor de gehele EU op € 5,8 tot € 9,6 miljard per jaar geraamd.
Lees hier de EU-richtlijn over klokkenluiden.